کاربرد طنز و کاریکاتور در طراحی سوال حرفه و فن - اقدام پژوهی

کاربرد طنز و کاریکاتور در طراحی سوالات حرفه و فن

 

(خلاصه اقدام پژوهی)

 

رتبه های این طرح در کشور

رتبه سوم اولين جشنواره بين المللي طنز – حوزه هنري

تهران – مهرماه ۱۳۸۲

رتبه اول برنامه معلم پژوهنده – سازمان آموزش و پرورش استان يزد

يزد – آذرماه ۱۳۸۲

رتبه دوم مسابقه اقدام پژوهي – مجله تخصصي رشد معلم

تهران – آبان ماه ۱۳۸۴

طرح برگزيده كشوري – همايش ملي نوآوري هاي آموزشي کشور

تهران – دي ماه ۱۳۸۵

 

پس از ۱۷ سال تدريس و چند سال شاگردي در محضر اساتيد محترم در دوره هاي مختلف تحصيلي هميشه شيوه طراحي خشك و رسمي سئوالات امتحاني من را آزار مي داد تا اينكه از چند سال پيش و پس از فعاليت در زمينه هاي طنز نويسي ، طراحي ، كاريكاتور و چاپ برخي از اين آثار در روزنامه هاي محلي و هفته نامه گل آقا تصميم گرفتم از اين روش در طراحي سئوال نيز استفاده كرده و سئوالات معمولي اوراق امتحاني را به سئوالاتي طنز آميز و شاد تبديل نمايم .

براي انجام اين كار از راهنمايي همكاران ، دوستان ، آشنايان و دانش آموزان در طي سالهاي گذشته استفاده نمودم تا اينكه بالاخره از امتحانات خردادماه سال ۸۲ ، طنز و كاريكاتور را به عنوان روشي نو در ارزشيابي دانش آموزان مدرسه صالحي زاده مورد استفاده قرار دادم كه به خاطر جذابيت آن مورد استقبال همه ، بويژه دانش آموزان عزيز قرار گرفت و موجب كاهش اضطراب و ايجاد يك فضاي شاد و صميمي در محل برگزاري امتحان شد . اميدوارم اين طرح جديد مورد توجه دوستداران و همكاران گرامي قرار بگيرد .

خنده به هر لب كه عيان مي شود

گر كه بود پير ، جوان مي شود

مقدمه :

مدرسه راهنمايي صالحي زاده یزد از مدرسه هاي قديمي و خوب شهر يزد است و (۴۸۰) نفر دانش آموز دارد . اينجانب از سال تحصيلي۷۷ -۷۶ به عنوان دبير حرفه و فن در اين مدرسه مشغول به كار هستم . مدرسه دولتي صالحي زاده نسبت به مدارس ديگر ناحيه ۲ از نظر امكانات در جايگاه مناسب تري قرار دارد و از نظر سطح علمي نيز مدرسه خوبي مي باشد .

بيان مسئله :

مسئله و مشكلي كه در ذهن من طرح گرديده بود اين است كه چرا نحوه ارزشيابي ما اينقدر يكنواخت و كليشه اي است و مهم تر اينكه چرا هيچ گونه تنوعي در آن ديده نمي شود . از بررسي برگ هاي سئوالات همكاران اشكالات زير را در سئوالات طرح شده مشاهده كردم :

1-عدم استفاده از سئوالات چهار گزينه اي ، كوتاه جواب ، تكميل كردني و …

2-عدم مطابقت بارم با تعداد صفحات و محتواي كتب درسي

3- كم بودن تعداد سئوالات

4- اندازه گيري سطوح پايين يادگيري

5- بدخط و خوانا نبودن بعضي سئوالات

6- عدم استفاده از كادر بندي مناسب

7- عدم فضاي مناسب براي جواب سئوالات

8- استفاده نكردن از تصوير در سئوالات

9- كيفيت تكثير نامناسب و …

راه حل موقت :

يكي از اين كارها ارسال نمونه سئوال هاي نسبتاً مناسب از گروه هاي آموزشي به مدارس بود. اما جرقه اي كه در ذهن خودم ايجاد شد استفاده از سئوالات تصويري و در مرحله اي بالاتر استفاده از دو عنصر مهم طنز و كاريكاتور در طراحي سئوال بود تا ضمن سنت شكني ، باعث ايجاد تحولي نو در امر ارزشيابي دانش آموزان شوم .

براي اولين بار در اسفند ۷۶ در كنار سئوالات مرسوم از چند تصوير هم استفاده كردم كه در همان زمان كار جديدي بود . اين روش علاوه بر اين كه سطوح بالاتر از دانش را در يادگيري اندازه مي گرفت از طرف دانش آموزان و همكاران مورد استقبال قرار گرفت . اما نكته مهم براي من طرح مرد كچل بود كه توجه بيشتري را به خود جلب كرد و در ميان بچه ها و همكاران و بعداً در مدارس ديگر باعث ايجاد يك نوع تنوع و شادابي شد. (سوال حرفه و فن سوم)

اين كار را در سال هاي بعد نيز براي دانش آموزان كلاس هاي خودم اجرا كردم و متوجه شدم كه سئوال تصويري بچه ها را ناچار مي كند از حفظ كردن مطالب دست بردارند و سعي كنند مطالب فني بعضي فصل ها را واقعاً ياد بگيرند .

در سال تحصيلي ۷۹-۷۸ از طريق گروه هاي آموزشي نيز سوالات تصويري را براي هر سه پايه درس حرفه و فن تهيه و به مدارس فرستادم كه خوشبختانه باعث تحولي مثبت در امر طراحي سوال و استفاده از تصوير در سوالات همكاران شد. (بخشی از سوالات سوال حرفه و فن یک ، سوال حرفه و فن دو )

در سال تحصيلي ۸۱-۸۰ به صورت كاملاً تصادفي براي طراحي سوالات پیک نوروزي - ارمغان بهار- آموزش و پرورش استان یزد دعوت شدم و قرار شد در يك فرصت پنج روزه براي هر سه پايه دو صفحه مطلب بنويسم . در اين فرصت مناسب تراوشات مغزي خودم را بيشتر در قالب طنز و کاریکاتور بر روي كاغذ آوردم. نتيجه كار براي همكاران، دانش آموزان و والدين بسيار جالب توجه بود .

برای مشاهده سوالات پیک نوروزی روی لینک های زیر کلیک کنید:

* حرفه و فن سال اول صفحه یک  و صفحه دو

* حرفه و فن سال دوم صفحه یک  و صفحه دو

* حرفه و فن سال سوم صفحه یک  و صفحه دو

با اين كه طرح پیک هاي نوروزي براي دوره راهنمايي در اصل كار موفقي نبوده و نيست ، اما طرح اين نوع سوال براي من در سطح استان تجربه بسيار خوبي بود و نتايج زير را با خود به ارمغان آورد :

- تحول در نحوه طراحي سوال با به كاربردن كاريكاتور مانند محيط زيست يا مثلاً كامل كردن اتصال كليد يك پل و …

- به كاربردن متن هاي طنز آميز مانند مصاحبه با گاو يا خروس.

- كارهاي عملي طنز آميز مانند عروسك تخم مرغي.

- جدول ، اطلاعات عمومي و لطيفه هاي مناسب.

راه حل اساسي :

پس از اين تجربه موفق در سطح استان ، تصميم گرفتم در يك فرصت مناسب سوالاتم را از حالت كليشه اي خارج و عنصر كاريكاتور ، تصوير ، جدول و طنز را وارد سوالات نمايم . البته چون اين كار براي اولين بار در سطح استان يزد و در يك امتحان رسمي براي پايه هاي اول و دوم راهنمايي انجام مي گرفت از بازخورد و نتايج اين ارزشيابي طنز آميز ! دچار دلهره بودم. اما نتايج مثبت سال هاي گذشته و تشويق همكاران و نظرات مفيد دانش آموزان از اين دلهره مي كاست .

مراحل انجام كار :

1- موضوع تصويري بودن سئوالات نوبت دوم را در ارديبهشت ماه به دانش آموزان منتقل كردم .

2- در مشورت با همكاران و معاونین مدرسه و دبيران حرفه و فن به اين نتيجه رسيدم كه اين نوع سوالات را تنها براي كلاس هاي خودم اجرا نمايم .

3- با مسئولين مدرسه هماهنگي لازم را در اين باره به عمل آوردم تا در روز امتحان دچار سردر گمي نشوند .

4- با مسئول تكثير سوالات هماهنگ كردم تا براي بالا بردن كيفيت ، سوالات حرفه و فن زودتر از موعد مقرر تكثير شود .

5- در منزل ابتدا پيش نويس تعدادي سوال كه مي شد آن را به صورت تصويري ارائه كرد ، نوشتم و سپس بر اساس آن سوالات ، كاريكاتور ، متن هاي طنز آميز و تصاوير مرتبط با آن سوالات را تهيه نمودم .

6- با استفاده از نظراتي كه بعضي از همكاران و دوستان درباره پيش نويس سوالات اظهار نمودند ، تغييراتي در متن و تصاوير ايجاد كردم تا از پيچيدگي و شلوغي بيش از اندازه ورقه جلوگيري شود .

7- براي پاكنويس سوالات ، آنها را در چند گروه متنوع قرار دادم :

الف) سوالات معمولي و كليشه اي كه در لابلاي سوالات تصويري استفاده مي شد (چهار گزينه اي ، تكميل كردني و … )

ب ) سوالاتي كه در گفتگوي طنز آميز بين دو نفر مطرح مي شد (دزد و عابر ، دانش آموز و گل و … )

ج ) سوالاتي كه به صورت مصاحبه طنز آميز مطرح مي شد (مصاحبه با يك خروس يا گاو )

د ) سوالاتي كه در كنار تصويرهاي طنز و يا جدي مطرح مي شد (كوره بلند . محيط زيست ، رايانه و … )

ه ) سوالاتي كه از طريق يك بچه يا شخص بزرگ سال در كاريكاتورهاي طنز آميز به صورت مستقيم از دانش آموزان پرسيده مي شد .

و ) جدول و سرگرمي كه دانش آموزان ضمن حل جدول بايد به رمز آن نيز دست مي يافتند .

8- پس از آماده شدن سوالات و كاريكاتورها ، آنها را در يك كادر مناسب در سه صفحه پاكنويس ، بارم گذاري و آماده تكثير نمودم .

9- براي نظر خواهي از دانش آموزان پرسش نامه اي تهيه كردم و سعي نمودم سوالات به نحوي پرسيده شود كه مستقيماً طنز و كاريكاتور در آنها مطرح نگردد تا تاثير سوال بهتر مشخص شود .

همكاران و دوستاني كه از نزديك با مراحل كار آشنا شده بودند ، آن را تحولي جديد در طراحي سوال مي دانستند ، ولي از عكس العمل دانش آموزان ابراز ترديد مي كردند .

در روز موعود ، امتحان با آرامشي باور نكردني آغاز شد . بعضي دانش آموزان بنابر گفته خودشان در ابتدا كمي اضطراب داشتند ولي خوشبختانه اين اضطراب نه تنها با اين نوع سوال كاملاً از بين رفته بود ، بلكه نگاه ها و لبخندها و بعضي جملات حاكي از رضايت دانش آموزان بود .

بعضي همكاران آن را كاري جديد و خلاق مي دانستند و البته اذعان مي داشتند كه طرح اين نوع سوال علاوه بر سليقه و استعداد در طراحي وقت زيادي را مي طلبد . در پایان امتحان پرسش نامه هایی را براي تكميل در اختيار دانش آموزان قرار دادم و امتحان با موفقيت به اتمام رسید.

خوشبختانه با اين كه امتحان حرفه و فن در روزهاي آخر قرار داشت و بچه ها خسته بودند ، نتيجه كار براي من فوق العاده راضي كننده بود . ضمن اين كه از نظر سطح نمره ۶۷ نفر از بچه هاي كلاس اول داراي نمره بالاي ۱۴ از مجموع بارم ۱۶ نمره و۶۲ نفر از دانش آموزان كلاس هاي دوم داراي نمره بالاي ۱۴ بودند كه ميانگين خوبي را تشكيل مي داد .

برای مشاهده سوالات روی لینک های زیر کلیک کنید:

* حرفه و فن اول راهنمایی - خرداد ۸۲ -  صفحه 1 -  صفحه 2 - صفحه 3

* حرفه و فن دوم راهنمایی - خرداد۸۲ -  صفحه 1  - صفحه 2  - صفحه 3

 

ارزيابي و نتايج حاصل از كار :

الف) تفسير فرم نظر خواهي دانش آموزان كلاس هاي دوم (۸۴ برگ)

تعداد ۶۶ نفر (79%) از دانش آموزان سئوالات را آسان يا بسيار آسان دانسته و ۱۴ نفر (17%) آن متوسط و ۴ نفر (4%) مشكل يا بسيار مشكل مي دانستند .

تعداد ۸۴ نفر (100%) اعلام كردند در سال هاي گذشته با اين نوع سئوال روبرو نبوده اند .

تعداد ۶۵ نفر (77%) اضطراب نداشته و۶ نفر (7%) با جواب دادن به چند سئوال اضطرابشان از بين رفته است و ۱۱ نفر (13%) اضطراب داشته اند و ۲ نفر (3%) پاسخ نداده اند. (یک نمونه از فرم های نظر خواهی)

مزاياي طرح :

1-بعضي از سئوالات سطوح بالاتري از دانش را در يادگيري ارزيابي مي كنند .

2- طنز آميز بودن سئوالات امتحان را از حالت خشك و رسمي خود بيرون مي آورد .

3- به خاطر طنز موجود ، دانش آموز ارتباط بيشتري با سئوال پيدا مي كند .

4- با وجود يك فضاي شاد و صميمي در جلسه امتحان به بهداشت رواني دانش آموز كمك مي شود .

5- تصوير به بچه ها كمك مي كند تا به سئوالات طرح شده بهتر جواب بدهند .

6- دانش آموز ضمن جواب دادن به سئوالات به كاريكاتورها و متن هاي طنز آميز نيز توجه و دچار انبساط خاطر مي گردد .

7- يكسري پيامهاي آموزشي مانند حفظ فضاي سبز ، مناسب بودن شير براي استخوانها ، صرفه جويي در مصرف آب و … در لابلاي تصاوير به دانش آموزان القاء مي گردد .

8- از نظر تنوع و خلاقيت مي تواند براي ديگر همكاران جالب توجه باشد .

9- بعضي از پيام هاي انتقادي و حتي شوخي طراح سئوال با خود در متن ها و كاريكاتورها مي تواند براي بچه ها جالب باشد .

10- دانش آموز از معلم خود به خاطر تبحر در رشته هاي هنري مانند طراحي ، نقاشي ، كاريكاتور ، طنز و خط الگو مي گيرد .

11- ديد دانش آموز درباره معلم خود تغيير يافته و ارتباط بهتري با او برقرار مي كند .

12- با حل جدول و بدست آوردن رمز جدول يك سرگرمي فكري مناسب براي بچه ها ايجاد مي شود .

13- طنز و كاريكاتور اضطراب ناشي از امتحان را به مقدار زيادي كاهش مي دهد .

در انتها موفقيت تمامي زحمت كشان عرصه آموزش و پرورش كشور را  از خداوند بزرگ خواستارم و اميدوارم اين طرح گامي هر چند كوچك براي ايجاد شيوه هاي نو در ارزشيابي مناسب تر از دانش آموزان برداشته باشد . 

* برای دیدن دیگر سوالات آموزش حرفه و فن که برای اولین بار در کشور از تصویر، طنز و کاریکاتور در طراحی آنها استفاده شده است، روی صفحات زیر کلیک نمایید...

*  حرفه و فن سوم - دی ۸۳ - صفحه 1  -  صفحه 2

*  حرفه و فن سوم - بهمن ۸۵ - صفحه 1 -  صفحه 2

* حرفه و فن اول - دی 87 - صفحه 1  و   صفحه 2

* حرفه و فن سوم - دی 87 - صفحه 1  و  صفحه 2

* سوال دی ماه ۸۹ - حرفه و فن 1  و حرفه و فن 2 

  

@ دانلود فیلم کاربرد طنز و کاریکاتور در طراحی سوال حرفه و فن

 

بعد التحریر:

* آموزش و پرورش استان یزد به طورکلی این طرح را نادیده گرفت و هیچ تقدیر و تشکری از آن نکرد.

* آ.پ یزد در سایت ها و ویژه نامه های مختلفی که دارندحاضر نشدند یک کلمه از این طرح و رتبه هایش را انعکاس دهند!!

* حاضر نشدند امتیاز حضور و سخنرانی بنده در محل همایش را تایید کنند و فیلم ان را خواستار شدند.

* به انعکاس این طرح در صدا و سیمای مرکز یزد و بدنبال آن شبکه های سراسری - که با تلاش خودم صورت گرفت - اعتراض کردند و به نوعی خودشان را ناظر این طرح معرفی نمودند!!

* در ارسال این نوع سوال به مدارس ناحیه ۲ یزد از ذکر نام اینجانب و رتبه های این طرح خودداری نمودند!

* در کمیسیون تالیفات استان یزد، به تلاش بنده برای تالیف بخش حرفه و فن پیک نوروزی ارمغان بهار یک صفر ناقابل دادند!! داستان این کمسیون، کارشناسان و دو مدیر کلی که برای احقاق حقم به آنها مراجعه کردم را اینجا و  اینجا نوشته ام!

* به پوستر طرح که در همایش نوآوری های آموزشی پذیرفته شده بود از ۳ فقط ۷۵/۰ امتیاز دادند!

 

 

دنیای حرفه و فن www.herfe-rszy.blogfa.com

برچسب‌ها: حرفه و فن, سوالات طنز, محسن سالاری, اقدام پژوهی